[ Pobierz całość w formacie PDF ]
naszego stulecia Giovanni Aquileccha znalazł i opublikował z rękopisu nieznanego dzieła
Bruna pt. Wykłady z geometrii i Sztuka przekształceń , z których wynika, że ich autor
starał się o katedrę matematyki na uniwersytecie padewskim. I to właśnie mogło być może
najgłówniejszą przyczyną podjęcia decyzji powrotu. Katedrę matematyki zajmował w
latach 1577-1588 Giuseppe Moletti z Messyny, a po jego śmierci, w marcu 1588, była ona
nieobsadzona przez cztery lata. Starania Bruna o jej przejęcie zakończyły się
niepowodzeniem; dopiero 26 września 1592 objął ja Galileusz, (o którym będzie mowa gdzie
indziej).
Giordano Bruno powrócił na swą zgubę. Jak się okazało, Zuan Mocenigo podjął się
niewdzięcznej roli zwabienia go do Włoch na rozkaz weneckiej inkwizycji. I niepokornego
filozofa 23 maja 1592 roku zadenuncjował świętej inkwizycji.
Akta procesu Giordano Bruno część z nich, na szczęście, się zachowała to
dokument jednej z wielu zbrodni Kościoła katolickiego; dokument demaskujący za razem
prawdziwe oblicze ówczesnego Kościoła jako zajadłego wroga nauki.
81
Trybunał inkwizycji w Wenecji odbywał swe posiedzenia w Pałacu Dożów. Więzniów
trzymano w części więzienia zwanej Studnią lub Pod ołowianym dachem . W celach
mieszczących się pod dachem, pokrytym ołowiem było latem nie do zniesienia gorąco, w
zimie zaś okropnie zimno. Bruna zamknięto właśnie w takiej celi.
W więzieniu tym przebywał on do lutego 1593 roku. Zachowały się protokoły
przesłuchań. Od 29 maja do 30 lipca 1592 roku odbyło się ich siedem. Warunki, w jakich był
przetrzymywany Bruno, spowodowały jego wycieńczenie. Dowodem na to są zapiski, z
których wynika, że trybunał wenecki często musiał go upominać, by stał a nie siadał na
podłodze.
W dokumencie skierowanym 28 września 1592 roku do inkwizycji rzymskiej
czytamy: W więzieniach tego miasta, przydzielonych do użytku wymienionego Zwiętego
Officium, pozostaje zatrzymany przed pewnym czasem Giordano Bruno z Noli, oskarżony
nie tylko o herezję, ale o to, że jest herezjarchą. W różnych, bowiem napisanych przez siebie
dziełach, usilnie chwaląc królową Anglii oraz innych kacerskich książąt, poruszył też niektóre
sprawy specjalnie dotyczące religii w sposób niewłaściwy, aczkolwiek ujmuje rzecz z punktu
widzenia filozofii. Ten Giordano Bruno jest odstępcą, gdyż był pierwotnie zakonnikiem
dominikaninem .
Pod wpływem tortur Giordano Bruno przyznał się do winy, jednak potem, już w
Rzymie, odwołał swe zeznania. Być może już wówczas był przekonany, że tak czy inaczej
kary nie uniknie. Zginie na stosie, tak jak palono czarownice, mimo że okazywały skruchę.
Prokurator Ferigo Contarini opowiedział się za wydaniem Giordano Bruna. Jednak w
dokumencie z 7 stycznia 1593 roku napisał: Popełnił on najcięższe przewinienie dotyczące
herezji, aczkolwiek z drugiej strony jest on jednym z najwybitniejszych i światłych umysłów,
jakie tylko można sobie wyobrazić, jest człowiekiem nauki i posiada znamienitą wiedzę .
W lutym 1593 roku władze weneckie przekazały Bruna inkwizycji rzymskiej. Dnia 18 lutego
opuścił wiezienie weneckie, a dziewięć dni pózniej zamknięto go w więzieniu rzymskim.
Inkwizycja rzymska przez siedem lat przetrzymywała go w lochach Zamku świętego Anioła,
z którego nie można było ujrzeć ani promieni słońca, ani blasku księżyca. Tu Bruno wycofał
swe zeznania.
Oryginały protokołów z rzymskiego procesu zaginęły; najprawdopodobniej stało się to
w latach 1814-1817, kiedy Archiwum Watykańskie, po upadku Napoleona, wracało do
Rzymu. W latach osiemdziesiątych ubiegłego stulecia odnaleziono jedynie
pięćdziesięciodziewięciostronicowy wyciąg z procesu, ale papież Leon XIII wydał zakaz
pokazywania go komukolwiek. Umieszczony w archiwaliach Piusa IX, poprzednika Leona
XIII, wyciąg ów pozostawał tam aż do roku 1940, kiedy to po piętnastu latach poszukiwań
odnalazł go Angelo Mercati.
Jest to streszczenie procesu, opracowane na użytek asesora i kardynała Bellarmina. Na
jego podstawie można stwierdzić, że protokół procesu liczył, co najmniej 295 stron. Autor
streszczenia omawia dwanaście głównych punktów oskarżenia: Trójca Zwięta, boskość i
wcielenie, transsubstancjacja i Najświętszy Sakrament, piekło, istnienie wielu światów,
adoracja magów, wieczność świata, Kain i Abel, Mojżesz, Prorocy, dziewictwo Maryi i
immanencja Boża. Nawet wyłączywszy poglądy kosmologiczne oskarżonego, był to
dostateczny powód, aby go pozbawić życia, aby raz na zawsze zamknąć mu usta.
Zarzucano, że wątpił w przeistoczenie, że już osiemnaście lat wcześniej zaprzeczał
dziewictwu Marii; potem że twierdził, iż Chrystus nie jest Bogiem, lecz tylko sprytnym
czarodziejem, który oszukiwał ludzi, i że słusznie został powieszony, a nie ukrzyżowany.
Miano mu za złe, że w ciągu szesnastu lat (1576-1592) nie uczestniczył w żadnych obrzędach
religijnych, pozostając w ten sposób poza religią. W oczach kościoła takie postępowanie
równoznaczne było z jawnym bezbożnictwem.
82
O ile w przypadku tych oskarżeń Giordano Bruno próbował tłumaczyć się, poszukiwał
kompromisów, to, kiedy śledztwo objęło jego poglądy kosmologiczne, uparcie podtrzymywał
swoje zdanie. Najokrutniejsze tortury nie zdołały skłonić Bruna do wyrzeczenia się
naukowego poglądu na budowę wszechświata. Bronił swej materialistycznej teorii stosunku
[ Pobierz całość w formacie PDF ]